Tyniec Mały w Wikipedii
Tyniec Mały (niem. Klein Tinz) – wieś w Polsce położona 14 km od Wrocławia. Leży w województwie
dolnośląskim, w powiecie wrocławskim, w gminie Kobierzyce.
Według Raportu o Stanie Gminy Kobierzyce z 2020 r. Tyniec Mały liczył 1771 mieszkańców. Jest czwartą co do
wielkości miejscowością gminy Kobierzyce. Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z XII wieku. Kolejny zapis dotyczący wsi pochodzi z roku 1204, w którym
Henryk Brodaty m.in. zwolnił posiadłości klasztoru Najświętszej Marii Panny na Piasku od daniny na prawie
polskim iure polonico zwanej podworowem. Miejscowość została wymieniona w tym łacińskim dokumencie w
staropolskiej, zlatynizowanej formie Tynech. W kolejnym dokumencie z 1217 roku wydanym przez biskupa
wrocławskiego Lorenza miejscowość wymieniona jest w formie Tynec, a w roku 1223 Thyncz. Wzmiankowana w
łacińskim dokumencie z 1250 roku wydanym przez papieża Innocentego IV w Lyonie gdzie zanotowana została w
zlatynizowanej, staropolskiej formie „Tynec”. W roku 1613 śląski regionalista i historyk Mikołaj Henel z
Prudnika wymienił miejscowość w swoim dziele o geografii Śląska pt. Silesiographia podając jej łacińską
nazwę: Tintz commenda. Nazwa pochodzi od wyrazu tyn, oznaczającego płot, ogrodzenie. Nazwa Tyniec
symbolizowała osadę obronną ogrodzoną ostrokołem z drzewa (pale sosnowe). 24 stycznia 1945 we wsi zatrzymała się kolumna więźniów w trakcie Marszu śmierci Fünfteichen - Gross Rosen. Niemieccy strażnicy zamordowali tu kilkadziesiąt osób. Zwłoki 51 ofiar ekshumowano w roku 1975 i
przeniesiono na Cmentarz Żołnierzy Polskich we Wrocławiu, a w miejscu mordu postawiono pomnik. W czasach
Polski Ludowej, do połowy lat 80. przez miejscowość przebiegała droga międzynarodowa E83. W 2006 roku
miejscowość obchodziła 800-lecie istnienia.
Informacje pochodzą ze strony :
https://www.wikiwand.com/pl/Tyniec_Ma%C5%82y#
Tyniec Mały należy do najstarszych i najbardziej rozwijających się wsi gminy Kobierzyce. Położony jest w jej
północnej części i graniczy od wschodu z Domasławiem, od południa z Żernikami Małymi, od zachodu z Małuszowem
i Biskupicami Podgórnymi i od północy z Bielanami Wrocławskimi (z największym w Polsce centrum
handlowo-usługowo-logistycznym) i Nową Wsią Wrocławską (gmina Kąty Wrocławskie). Tyniec Mały zamieszkuje około
1500 osób. Niegdyś wieś rolnicza wysokoprodukcyjna z racji dysponowania gruntami gruntami rolnymi w Polsce.
Kiedyś było tu ponad sto rodzinnych gospodarstw rolnych, dzisiaj tylko kilka rodzin utrzymuje się wyłącznie z
pracy na roli. Przemiany społeczno-gospodarcze w Polsce po 1990 roku, zmieniły oblicze Tyńca Małego. Dzisiaj
trudno nazywać go wsią, gdyż powoli traci charakterystyczne cechy przypisywane wsi. Często nazywany jest
miasteczkiem lub po prostu miejscowością. Na szczęście nie ma tu działalności produkcyjnej i wielkiego handlu.
Tyniec M. posiada pełną infrastrukturę techniczną. Sieć wodną i kanalizacyjną, sieć gazową, wszystkie drogi
publiczne mają trwałą nawierzchnię i są oświetlone. Przemyślana polityka kolejnych władz gminnych i
przedstawicieli wsi, uchroniła miejscowość od nieuporządkowanej zabudowy, zapewniając mieszkańcom wysoki
standard życia. Cała wieś ma dobrze opracowany miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego. Są tu
podstawowe usługi dla mieszkańców oraz pełna infrastruktura społeczna: nowoczesna szkoła podstawowa z
przedszkolem i piękną halą sportową, boisko Orlik, biblioteka szkolna i publiczna z czytelniami, ośrodek
zdrowia, aptekę, bardzo dobrze wyposażona świetlica wiejska, filia Gminnego Centrum Kultury i Sportu (w
Kobierzycach). Są tu trzy place zabaw dla dzieci i Lokalne Centrum Integracji Mieszkańców z płytą
widowiskowo-taneczną, siłownią plenerową i placem zabaw dla dzieci (w trakcie urządzania). Wiele imprez
integracyjnych odbywa się na Zielonym Dołku, w części parku podworskiego. Tyniec M. ma siedem stawów i jak na
gminę o małej lesistości sporo zadrzewień i zakrzewień. Miejscowość konsekwentnie realizuje opracowaną przez
siebie strategię rozwoju (w ramach Odnowy Wsi Dolnośląskiej), w związku z czym ma za sobą trzy projekty z
pozyskaniem środków unijnych (Stowarzyszenie Nasz Tyniec Mały). W ciągu roku mieszkańcy i goście maja okazję
uczestniczyć w wielu imprezach kulturalnych i integracyjnych, a główną z nich są Dni Tynieckie połączone z
dożynkami i odpustem parafialnym, organizowane zawsze w drugą sobotę i niedzielę września. Obchody gromadzą
rzesze przybyszów także z pobliskiego Wrocławia. Tyniec Mały ma własną gazetę i własny hejnał grany zawsze
podczas wyjątkowych okazji, szczególnie w Dni Tynieckie. Napisał go Janusz Gargała, wieloletni radny i Sołtys
wsi a także organista w tynieckim kościele. 
Tyniec Mały to także parafia pod wezwaniem Wniebowzięcia NMP. Kościół z XV/XVI wieku jest w tej chwili
restaurowany ze znacznym udziałem finansowym wiernych. W tynieckim kościele znajduje się najstarsza w Polsce
figura Matki Boskiej Fatimskiej, ufundowana w 1936 roku przez Marię Józefę von Ruffer, właścicielkę
przedwojennego folwarku. Każdego trzynastego dnia od maja do października mają miejsce nabożeństwa fatimskie z
procesją wokół kościoła. Najstarszym zabytkiem w Tyńcu Małym jest Kościół p.w. Wniebowzięcia Najświętszej
Marii Panny, z końca XV wieku (napis na fasadzie kościoła ABATH 1493). Zakończenie jego budowy nastąpiło
prawdopodobnie w 1516 roku (data na sakramentarium). Świątynia późnogotycka orientowana z czworoboczną
„krzywą” wieżą i przebudowaną współcześnie kruchtą. Parafia w Tyńcu M. istniała wcześniej, wg ksiąg ziemskich
Księstwa Wrocławskiego z 1351 roku. Przed kościołem, na wzgórku stoi XV wieczna kamienna kapliczka pokutna, postawiona przez skazanego w miejscu
zbrodni. 
Przy ul. Domasławskiej stoi budynek mieszkalny z 1830 roku, gruntownie odrestaurowany z końcem lat 90-ych XX
wieku. Ochroną konserwatora zabytków objęte są także:
- budynek plebani przy ul. Kościelnej,
- budynek świetlicy wiejskiej przy ul. Świdnickiej, rozbudowywany po wojnie kilkakrotnie. Przed 1945 r. była
tam gospoda, po wojnie kolejno
mieszkania, siedziba Gromadzkiej Rady, Ośrodek Zdrowia, Biblioteka, Świetlica Wiejska i kiosk Ruchu. Obecnie
budynek służy mieszkańcom Tyńca M. jako świetlica. Jest tu także biblioteka i fryzjer a część budynku zajmują
mieszkania.
- budynek dawnej szkoły i przedszkola, przy ul. Kościelnej, w którym przed wojną był dom właściciela tartaku z
częścią biurowa a po wojnie była szkoła i następnie przedszkole .Obecnie budynek jest własnością wspólnoty
mieszkaniowej.
- budynek mieszkalny przy ul. Kasztanowej 1, z przełomu XIX i XX w., rozbudowany w końcu lat 90. XX w przed
wojną dom ogrodnika Elsnera, tuż po wojnie siedziba NKWD, od 1950 r. dom ogrodnika.
- budynek mieszkalny wielorodzinny w zespole podworskim przy ul. Parkowej 25
- zespół budynków gospodarczych dawnego folwarku przy ul. Parkowej
W 1939 roku Tyniec Mały (Tinz) liczył 649 mieszkańców. Pierwszymi polskimi osadnikami po wojnie byli przybysze
spod Tarnopola, najczęściej żołnierze frontowcy ze swoimi rodzinami. Pierwsze zameldowania Polaków miały
miejsce już w lipcu 1945 roku. Następna duża grupa 40 rodzin przybyła do Tyńca M. spod Łańcuta (z Husowa i Cierpisza).
Sprowadzona przez profesora lwowskiego Wincentego Stysia, dawniej mieszkańca Husowa grupa miała za zadanie
rozparcelować poniemiecki folwark (ok. 600ha) według koncepcji spółdzielni parcelacyjno-osadniczej,
opracowanej przez profesora. Przez długie lata po wojnie liczba mieszkańców Tyńca M. nie przekraczała 600 osób. W chwili obecnej około 600
osób to dawni osadnicy i ich potomkowie, pozostali mieszkańcy są nowymi przybyszami po 1990 roku.
W czerwcu 2006 roku mieszkańcy obchodzili jubileusz 800 lecia istnienia wsi. Tyniec Mały to bardzo dobrze zorganizowana, aktywna i pracowita wieś o ogromnym ludzkim kapitale. Wyróżnia się estetyką i czystością oraz pięknym ukwieceniem od wczesnej wiosny do późnej jesieni. Wszystko to dzięki bardzo pracowitym mieszkankom, w większości należącym do Stowarzyszenia Nasz Tyniec Mały.
Bliskość Tyńca Małego do dużego miasta nie sprzyjało zachowaniu bogato rosnących w średniowieczu lasów.
Drzewa wyrąbywano na budulec, a żyzne ziemie zamieniano w pola uprawne, na których uprawiano zboża i len na
zaopatrzenie Wrocławia. Tyniec M. należy do niewielu miejscowości w gminie Kobierzyce, gdzie pozostało nieco zbiorowości leśnych i
zadrzewień śródpolnych. Najcenniejszym zadrzewieniem jest kompleks dawnego parku podworskiego z nasadzeniami XVIII i XIX wieku.
Wiele drzew i krzewów znajduje się na liście Konserwatora Przyrody jako gatunki objęte ochroną:
- cis pospolity (Taxus laccata) ok. 200- letnie okazy nad stawem przy ul. Leśnej
- żywotnik zachodni (Thuja occientalis) – niewiele sztuk zachowało się:
1 nad stawem, kilka obok krzyża w parku
- sosna limba (Pinus cembra)- kilka sztuk na końcu alejki grabowo-
jaśminowej- wejście od ul. Kasztanowej
- wiąz szypułkowy (Ulmus laevis)
- klon zwyczajny (Acer platanoides)
- jesion wyniosły (Fraksinus excelsior)
- kalina koralowa(Viburnum poulus)
Jeden z niewielu zachowanych przedwojennych grobów na cmentarzu w Tyńcu Małym to grobowiec rodzinny
Rufferów, do których tyniecki majątek należał do końca II wojny
światowej. W krypcie przy południowej ścianie kościoła pochowani zostali Gabriela i Gustaw von Ruffer oraz
ich młodsza córka Maria Emma von Fürstenberg. 
Tymczasem pałac w Nakle choć był znacznie skromniejszy, to postawiony w stylu angielskiego gotyku,
przypominał bajkowe zamczysko z dominująca nad całą okolicą
wysoką wieżą. Rufferowie natomiast, czyli rodzina pana młodego, należała do bardzo młodej szlachty, bowiem
tytuł szlachecki „wypracował” dopiero w 1866 roku Gustaw Heinrich
von Ruffer,
ojciec Gustawa, syn legnickiego fabrykanta sukna.
Gustaw Ruffer dla swej żony Gabrieli i przyszłych potomków zakupił dobra rycerskie w Kokoszycach (dziś
dzielnica Wodzisławia Śląskiego)
ze „ślicznym zameczkiem”. Od razu nieduży pałac rozbudował, a nad jego wejściem kazał umieścić dwa herby,
żony (z lwem i trzema różami na tarczy) oraz swój
(z lwem i kaduceuszem). Już rok po ślubie małżeństwo doczekało się pierwszej córki – Marii Josephy, w rok
później Gabriela urodziła drugą dziewczynkę – Marię Emmę, niestety oczekiwanego syna Gustawowi nie dała.
Być może żarliwa pobożność żony spowodowała, że Gustaw przeszedł na katolicyzm. Jako wotum za zmianę
wyznania w niewielkiej odległości od pałacu wybudował „klasztorek”,
czyli kaplicę połączoną z willą, w której Gabriela urządziła ochronkę dla dzieci robotników pracujących w
majątku. Pod podłogą kaplicy znajdowała się krypta. W 1913 roku
spoczął tam Gustaw. 
Dlaczego więc imię i nazwisko Gustawa Ruffera znajduje się na kamieniu nagrobnym w Tyńcu Małym?
Po śmierci Gustawa cały jego majątek przypadł żonie. Młodsza córka wyszła za mąż za barona Franza Xaviera
von Fürstenberga. Po powstaniach śląskich
i podziale Górnego Śląska Kokoszyce (Gabriela zdążyła przebudować pałac, urządzając w nim kaplicę) znalazły
się po polskiej stronie. Hrabinie trudno było się
pogodzić z tym faktem. Pełna obaw i niepokoju o dalsze losy rodziny i majątku, zdecydowała się ukochane
Kokoszyce sprzedać i przeprowadzić do Tyńca Małego,
podwrocławskich dóbr, które mąż odziedziczył po wuju. 
Pałac w Tyńcu był dużo skromniejszy, park, choć rozległy, nie mógł się równać z kokoszyckim, w którym Gustaw
oprócz roślin rodzimych nasadził wiele gatunków drzew i krzewów obcych i egzotycznych, na wiosnę kwitły tu
pięknie rododendrony i tulipanowce. Hrabina postanowiła nie zostawiać męża na „obcej” teraz ziemi i wkrótce
przeniosła na przykościelny cmentarz w Tyńcu ciało Gustawa, obok którego spoczęła w 1933 roku. Trzy lata
później w rodzinnym grobowcu pochowano jej młodszą córkę – Marię Emmę, żonę barona Franza von Fürstenberga,
matkę pięciorga dzieci, która zmarła w swym pałacu w Morzynie (Mersine).
Majątek w Tyńcu przypadł starszej córce Marii Josephie, ostatniej dziedziczce majątku w Tyńcu i osobie,
która dzięki swej determinacji, żarliwej pobożności i hojności wpisała się znacząco w historię tynieckiej
parafii. Ale to już historia na kolejną opowieść.
Tegoroczne dożynki prowadziła lubiana dziennikarka, mieszkająca w Tyńcu Małym, Małgorzata Majeran-Kokott.
